O Damach Samorządu opowiada Jana M. Czajkowski

Od „Pierwszej damy samorządów” w latach 90-tych do współczesnej „skutecznej” Pani burmistrz.

Refleksje związane z udziałem kobiet w budowie i funkcjonowaniu  samorządów w Polsce.

W samorządzie i organizacjach samorządowych pracuję od 1990 r. Przez dwie kadencje do 1998 roku pełniłem funkcję prezydenta miasta Zgierza i wiceprezesa reaktywowanego Związku Miast Polskich. Moja przygoda z samorządem trwa do dziś. W tym okresie wspólnie z wielu koleżankami i kolegami z innych miast i gmin budowaliśmy podstawy funkcjonowania samorządów w Polsce i na forum międzynarodowym. Pomyślałem, że warto wspomnieć o naszych koleżankach, z którymi wówczas dzieliliśmy trudy i radości w pracy samorządowej. 

Chciałbym przybliżyć postacie dwu pań, kierujących dwoma, należącymi do Związku Miast Polskich, miastami w Polsce: śp. Franciszki Cegielskiej, Prezydent Gdyni w latach 1990-1998 oraz Gabrieli Staszkiewicz, Burmistrz Cieszyna od roku 2018. Obie panie ukończyły studia wyższe techniczne, związane z kierunkami ścisłymi i nie miały wcześniej doświadczeń w działalności społecznej.

Gdynia ma prawa miejskie zaledwie 96 lat a Cieszyn otrzymał  prawa miejskie ok. 800 lat temu. Oba miasta, położone na przeciwnych krańcach Polski są miastami granicznymi, co ma istotne znaczenie dla funkcjonowania lokalnych społeczności, a także dla realiów „praktyki” samorządowej. 

Wybrałem te dwie Panie z kilku powodów.                                                                                                                         Z Franciszką Cegielską miałem przyjemność współpracować przez dwie kadencje w Związku Miast Polskich, gdzie oboje pełniliśmy funkcje wiceprezesów Związku, a także w Kongresie Władz Lokalnych Europy oraz w wielu krajowych strukturach samorządowych. Franciszka była wybitną przedstawicielką samorządu, bardzo skuteczną i efektywną w działaniu a jednocześnie wspaniałą koleżanką.

Burmistrz Cieszyna Pani Gabriela Staszkiewicz, jest jedną z młodszych stażem pań na takim stanowisku, przedstawiam ją m.in. z uwagi na bardzo pozytywne opinie na temat jej publicznej aktywności i skuteczności w działaniu.  

Franciszka Cegielska 

Dwukrotnie: w maju 1990 r. i w czerwcu 1994 r. w wyniku wyborów samorządowych została radną i prezydentem Gdyni. Pracowała w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Należała do rozmaitych gremiów inicjujących i opiniujących akty prawne, które mają na celu umocnienie roli samorządu gminnego. W latach 1990-1998 pełniła funkcję wiceprezesa Związku Miast Polskich, a od 1993 r. współpracowała w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w zespole ds. reformy służby zdrowia, zespołu ds. rozwoju regionalnego, zespołu zadaniowego ds. polityki strukturalnej w Polsce.  W latach 1993-97 była przedstawicielem ZMP w Kongresie Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (CLRAE). Pełniła funkcję przewodniczącej sejmiku samorządu województwa pomorskiego a od 1999 roku sprawowała urząd ministra zdrowia. 

Oceniana była jako skuteczny menadżer, tytan pracy, kobieta sukcesu. W 2000 roku za wybitne zasługi dla Gdyni Rada Miasta przyznała Jej „Medal imienia Eugeniusza Kwiatkowskiego”, otrzymała Medal Honorowy Związku Miast Polskich. Pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2009) oraz Odznaką Honorową za Zasługi dla Samorządu Terytorialnego (2015).

Gabriela Staszkiewicz 

resume Pani Burmistrz, dotyczące doświadczeń z pracy na stanowisku burmistrza.

„Po trzech latach mogę powiedzieć, że bycie kobietą na takim stanowisku ma znaczenie dla przeciwników i przeciwniczek. Dla kobiet jestem za bardzo męska w swoim działaniu a dla mężczyzn ciągle jest to problemem, że to kobieta sprawuje władzę. Bardzo rzadko dochodzi do merytorycznej krytyki. Dla mnie to stanowisko to kolejne wyzwania i cele do osiągnięcia. Wsłuchuję się uważnie w głosy mieszkańców, ale decyzje podejmuje sama, oceniając ryzyko jakie za nimi stoi. Wiem też, że nie zadowolę wszystkich.”

Wychowywana w wielopokoleniowej rodzinie w poszanowaniu wspólnoty, tradycji i wiary ewangelickiej, uczestnicząc aktywnie w życiu społeczności lokalnej i kultywując ludowe tradycje Ziemi Cieszyńskiej. Po studiach w 1997 roku podjęła pracę w oddziale Polifarb w Cieszynie. Zawsze lubiła niestandardową pracę oraz wyzwania zawodowe. Po ukończeniu studiów podyplomowych została szefem PR i Administracji w zakładzie w Cieszynie co wiązało się z nowymi wyzwaniami związanymi z administrowaniem dużym zakładem, zajmowała się szkoleniami dot. prowadzenia projektów i systemów komputerowych do zarządzania projektami w całej Europie. Intensywna praca zawodowa nie przeszkodziła jej w aktywności społecznej. W 2010 startowała do wyborów z ramienia Wspólnoty dla Cieszyna. Zabrakło jej 2 głosów do zdobycia mandatu radnej. W 2014 roku ponowiła start w wyborach i znalazła się w Radzie jako jedna z 11 radnych Cieszyńskiego Ruchu Społecznego stanowiących większość ale w opozycji do ówczesnego burmistrza. Przekonana, że takie relacje nie służą miastu, w kolejnych wyborach w 2018 roku jako pierwsza kobieta została wybrana Burmistrzem Cieszyna.

Cechy osobowości i doświadczenia zawodowe pomagają jej w pełnieniu tej ważnej społecznie funkcji. Konieczne reorganizacje w mieście, zasadnicza zmiana relacji: rada miasta – burmistrz nie były łatwe. Mimo to miasto w bieżącej kadencji podjęło wiele ważnych dla jego przyszłości działań, takich jak dwa duże projekty: finansowany z funduszy norweskich „Rozwój Lokalny”, ukierunkowany m.in. rozwój instytucjonalny i skuteczne zarządzanie miastem oraz projekt rewitalizacji ważnej historycznie przestrzeni miejskiej  w centrum Cieszyna. Równolegle miasto modernizuje tabor komunikacyjny, oświetlenie miejskie i obiekty użyteczności publicznej, nie zaniedbując wspierania ważnych wydarzeń kulturalnych oraz lokalnego biznesu.

Trzeba pamiętać, że od 2020 roku na skutek systemowych zmian w ich dochodach, budżety bieżące wszystkich samorządów znalazły się trwale w trudnej sytuacji finansowej, a miasta muszą przecież realizować swoje zadania bieżące. To chyba najtrudniejsze wyzwanie, przed którym stanęła większość burmistrzów i prezydentów w ostatnich latach.

Pokazanie obu Pań w jednym tekście nie miało na celu porównywania ich postaw, dokonań czy sukcesów. Trzeba pamiętać o zasadniczo różnej specyfice lat 90-tych i obecnych oraz o tym, że Gdynia jest bardzo młodym miastem z młodą społecznością a Cieszyn jednym z najstarszych, z całym swoim bagażem historii i złożoną strukturą społeczną. Jednocześnie dorobek Franciszki Cegielskiej to już zamknięte karty pięknej historii budowania samorządu terytorialnego w Polsce. Gabriela Staszkiewicz dopiero rozpoczęła swoją przygodę z samorządem i mam nadzieję że wystarczy jej sił i energii do jej kontynuowania.

Moją intencją była raczej chęć pokazania tego, że tak w początkach samorządu terytorialnego w Polsce jak i obecnie ważne dla lokalnych społeczności funkcje mogły i dalej mogą z powodzeniem i sukcesami pełnić kobiety mimo, iż muszą na co dzień, tak jak obie Panie, zajmować się własnymi rodzinami i jednocześnie pełnić, często niełatwe w tych realiach, role żon i matek. 

Nie jest też w moim przekonaniu przypadkiem (co potwierdza CV wielu wybitnych samorządowców), że w skutecznym kierowaniu miastem zdecydowanie pomaga ścisłe lub techniczne wykształcenie, które odebrały także obie panie.