Oczami Robina Barnetta, byłego ambasadora Wielkiej Brytanii w Polsce
Skuteczna lokalna administracja jest kluczowa dla jakości życia każdego z nas. Jednak zapewnienie lokalnych usług staje się coraz trudniejsze z różnych powodów. To wyzwanie nie jest unikalne dla Polski. Wiele z problemów, z którymi borykają się brytyjskie władze lokalne, jest podobnych.
Moim zdaniem kluczowe pytanie brzmi: kto jest odpowiedzialny za co? Często wszędzie brakuje jasności lub występuje niewystarczająca koordynacja między różnymi organami administracji centralnej i lokalnej. To ma istotne konsekwencje. Jako przykład można podać latarnię uliczną przed naszym domem na wsi, która była wyłączona przez ponad rok. Gmina nie podjęła żadnych działań. Okazało się, że wymiana żarówki była odpowiedzialnością powiatu. Jednak dowiedzieliśmy się o tym przypadkowo. Brak wystarczającej współpracy ma znaczenie nawet bardziej w kluczowych obszarach, takich jak zdrowie i edukacja, gdzie odpowiedzialności w większości krajów są podzielone między administrację centralną a lokalną.
To jest szczególnie istotne w obszarach wiejskich, gdzie dostarczenie wysokiej jakości usług zdrowotnych i edukacyjnych jest często utrudnione przez kłopoty w pozyskaniu i utrzymaniu wystarczającej liczby wysoko wykwalifikowanych pracowników. Dlatego ustanowienie formalnych i nieformalnych kanałów komunikacji między różnymi poziomami administracji jest według mnie ważnym priorytetem w wielu częściach kraju. To jest warunkiem wstępnym dla dostarczenia bardziej efektywnego planowania przestrzennego na każdym poziomie.
W wielu miejscach szybka urbanizacja stwarza poważne wyzwania związane z zarządzaniem znaczącym wzrostem ludności, zapewnieniem zrównoważonego rozwoju i wdrożeniem skutecznych polityk planowania przestrzennego. Niektóre miasta radzą sobie z tym lepiej niż inne. Jednakże istotne jest wdrożenie skutecznego planowania przestrzennego jak najwcześniej i zapewnienie zgodności z planem. Próba naprawienia problemów później jest złożona i trudna. W Warszawie budowa bardzo potrzebnej linii tramwajowej z centrum do dzielnicy Wilanów była skomplikowaną i kosztowną operacją, która spowodowała poważne zakłócenia przez kilka lat. Gdyby istniał plan przestrzenny 20 lat temu, możliwe byłoby uniknięcie części kosztów i zakłóceń, choć oczywiście ograniczenia finansowe również pełnią swoją rolę. Plany przestrzenne mogą także pomóc uniknąć błędów, takich jak budowanie nowych osiedli mieszkaniowych w obszarach z niewystarczającymi lokalnymi usługami.
Dla mnie jedną z największych strategicznych kwestii jest w wielu przypadkach skutek braku planowania przestrzennego. Wpływ drugiej wojny światowej i 40 lat rządów komunistycznych jest oczywisty. Ale nigdy nie jest za późno na planowanie przestrzenne i to nie tylko tutaj, w Polsce. Przez dziesięciolecia w Wielkiej Brytanii źle zaprojektowane obszary, takie jak stare centrum handlowe Bull Ring w Birmingham, zostały zburzone i zastąpione. Planowanie przestrzenne jest również integralną częścią zapewnienia zrównoważonego rozwoju. Oto kilka kluczowych kwestii:
Promowanie zrównoważonego zagospodarowania terenu. Dzięki strategicznemu planowaniu przestrzennemu władze mogą przeznaczać strefy na konkretne cele, takie jak obszary mieszkalne, handlowe, przemysłowe i rekreacyjne. Prawidłowe planowanie zagospodarowania terenu pomaga zapobiegać nieplanowanemu rozprzestrzenianiu się miast, chroni tereny rolne i promuje wykorzystanie terenów poprzemysłowych, zmniejszając presję na naturalne ekosystemy.
Minimalizowanie wpływu na środowisko. Planowanie przestrzenne umożliwia identyfikację obszarów ekologicznie wrażliwych, co pomaga minimalizować wpływ środowiskowy projektów rozwojowych. Poprzez unikanie budowy w strefach podatnych na powodzie, ochronę zbiorników wodnych i zachowanie zielonych korytarzy, planiści mogą chronić naturalne środowisko.
Promowanie zrównoważonego transportu. Dobrze zaplanowany rozwój przestrzenny może promować zrównoważone rozwiązania transportowe. Projektowanie zwartej, wielofunkcyjnej zabudowy miejskiej z dostępem do komunikacji publicznej, ścieżek pieszo-rowerowych redukuje zależność od samochodów prywatnych, zmniejszając emisje i korki drogowe.
Efektywność energetyczna i energia odnawialna. Planowanie przestrzenne może wspierać integrację energooszczędnych technologii i źródeł energii odnawialnej w rozwój obszarów miejskich i wiejskich. Przeznaczanie obszarów odpowiednich do projektów energii słonecznej lub wiatrowej oraz promowanie norm efektywności energetycznej w budownictwie przyczynia się do bardziej zrównoważonego krajobrazu energetycznego.
Gospodarka odpadami i recykling. Efektywne planowanie przestrzenne obejmuje przepisy dotyczące infrastruktury do gospodarki odpadami i obiektów recyklingowych. Poprzez strategiczne lokalizowanie zakładów przetwarzania odpadów, centrów recyklingu i składowisk, planiści mogą zminimalizować wpływ środowiskowy utylizacji odpadów i promować praktyki recyklingu.
Zarządzanie zasobami wodnymi. Planowanie przestrzenne może rozwiązać wyzwania zarządzania zasobami wodnymi poprzez identyfikację obszarów wrażliwych na wodę, ochronę zlewni i planowanie zrównoważonego wykorzystania wód. Pomaga to zapobiegać zanieczyszczeniom, zapewniać jakość wody i utrzymywać ekologiczny balans ekosystemów wodnych.
Łagodzenie i adaptacja do zmian klimatu. Planowanie przestrzenne może integrować aspekty związane ze zmianami klimatycznymi, takie jak podnoszenie poziomu morza i ekstremalne zjawiska pogodowe. Unikając budowy w obszarach podatnych na zagrożenia oraz promując zieloną infrastrukturę, planiści przyczyniają się do działań łagodzenia skutków zmian klimatu i adaptacji do nich.
Ochrona dziedzictwa kulturowego i historycznego. Planowanie przestrzenne może uwzględniać ochronę miejsc dziedzictwa kulturowego i historycznego. To nie tylko utrzymuje tożsamość kraju, ale także zapobiega zbędnemu rozwojowi, który mógłby zaszkodzić cennym dobrom kulturowym i historycznym.
Udział społeczności i świadomość. Inkluzywne planowanie przestrzenne obejmuje zaangażowanie lokalnych społeczności w proces podejmowania decyzji i podnoszenie świadomości zrównoważonego rozwoju. To wspiera poczucie odpowiedzialności mieszkańców i promuje praktyki zrównoważone na poziomie społeczności.
Wkrótce odbędą się wybory lokalne zarówno w Polsce, jak i w Wielkiej Brytanii. Jestem realistą. Wyrażenie „planowanie przestrzenne” rzadko będzie używane przez kandydatów wyborczych, ze zrozumiałych powodów. Nie ma ono takiego samego wpływu na elektorat, jak tematy dotyczące podatków lokalnych, zdrowia, edukacji i gromadzenia śmieci. Niemniej jednak prawda jest taka, że jest to istotne dla wszystkich tych kwestii. W obu krajach istnieje naprawdę dużo dobrych przykładów planowania przestrzennego. Ale uczciwa ocena prowadzi do wniosku, że wiele jeszcze pozostaje do zrobienia i że planowanie przestrzenne jest faktycznie kluczowym narzędziem do radzenia sobie z niektórymi ważnymi problemami, z którymi borykają się samorządy dziś. Moim prostym celem jest przyczynienie się do podniesienia świadomości często niedocenianej możliwości.
ROBIN BARNETT
Prawnik, brytyjski dyplomata, były Ambasador Wielkiej Brytanii w Polsce, Irlandii i Rumunii.
robin_barnett@icloud.com