Spotykamy się po raz 9 na Europejskim Kongresie Samorządów. Czy tym razem będzie inaczej? Można powiedzieć że nawet najwierniejsi uczestnicy nie pamiętają jak to kiedyś bywało. Czy na tegorocznym spotkaniu samorządowców poczujemy zmiany, jakie zaszły w parlamencie i na polskiej scenie politycznej? Czy jednak nasz samorząd jest niezależny i skupiony na sprawach mieszkańców, a zmiana na samej górze nie dotyka go bezpośrednio?
Europejski Kongres Samorządów to platforma wymiany poglądów oraz miejsce, w którym spotkają się liderzy samorządów, przedstawiciele elit regionalnych, członkowie administracji państwowej, organizacji pozarządowych i biznesu. O czym będą mówić w tym roku? Założenia programowe wydarzenia, jak co roku, skupiają się na sprawach ważnych w samorządach z ich punktu widzenia. Temat przewodni to „Przyszłość idei decentralizacji w zmieniającym się świecie”.
Program obejmuje blisko 200 wydarzeń: bloków programowych, paneli dyskusyjnych, warsztatów, wykładów i prezentacji. Debaty kongresu poruszą między innymi problemy współczesnej urbanistyki, mechanizmów rozwoju miast i regionów, finansowania inwestycji, zarządzania miastem, ochrony środowiska, polityki zdrowotnej oraz działań samorządów w przedwyborczej rzeczywistości. Czym tak naprawdę żyją dzisiaj samorządy i samorządowcy?
Najprostsza odpowiedź, jaka się nasuwa, to wyborami. Żyją oczekiwaniami mieszkańców, ostatnimi decyzjami, które mają pokazać, że obietnice z ubiegłych wyborów zostały zrealizowane, analizą nowych problemów, które trzeba będzie rozwiązać jak uda się wygrać wybory. Wśród planowanych tematów dyskusji można znaleźć wiele potwierdzających powyższe zdanie. Będzie więc dyskusja o rzeczy kluczowe – na jakie inwestycje stać dziś samorządy? Czy wobec fali upadłości małych firm, a co za tym idzie ze zmniejszającym się CITem, stać samorządy na realizację wszystkich planów? Z drugiej strony, niektóre samorządy, tak jak województwo mazowieckie, chwalą się rekordowym budżetem. Jak te rekordowe środki zmierzą się z inflacją?
Będzie także o walce z suszą i niedoborami wody. Jakiś czas temu odrzucono małą retencję i dzisiaj jej nam wszystkim dramatycznie brakuje. Susza przestaje być zjawiskiem w bliżej nieokreślonej przyszłości, tylko staje się realna tu i teraz. Czy odszkodowania i wyrównania za utratę plonów w wyniku suszy to dobry kierunek walki z nią? Raczej nie. Brakuje działań konkretnych, aby zatrzymać wodę i odwrócić wysuszanie się gleby. Spowolnienie zmian klimatycznych to jedno z naszych zadań na każdym poziomie – od parlamentu do rady gminy. Podobnie, nie da się zawrócić zmian cywilizacyjnych. Od rozwoju technologii nie da się uciec. Trzeba jej wyjść naprzeciw w gminie, mieście i w województwie. Debata „Cyfrowe przebudzenie samorządów – transformacja pod znakiem wyzwań” zapewne przyniesie wiele odpowiedzi, ale także wiele pytań? Sztuczna inteligencja, komunikacja cyfrowa, Social Media to hasła, które brzmią bardzo znajomo, ale co się tak naprawdę pod nimi kryje z punktu widzenia urzędów, a co z punktu widzenia mieszkańców? Tego już nie bardzo wiadomo.
Na zakończenie, Europejski Kongres Samorządów już po raz dziewiąty stanowi arenę wymiany myśli i doświadczeń liderów samorządowych. Przystępując do debat, zadajmy sobie pytanie czy tegoroczne spotkanie i nasze rozważania przynoszą rzeczywiste zmiany, czy też pozostawią nas w sferze niewielkich transformacji?
Wróćmy do jednej z kluczowych kwestii związanej z wpływem zmian w parlamencie i na polskiej scenie politycznej na samorządowe struktury. Czy nasze samorządy są naprawdę niezależne, czy też zmiany na szczeblu centralnym mają wpływ na ich funkcjonowanie? To pytanie pozostaje otwarte, jednak debaty i prezentacje podczas kongresu rzucają światło na różne perspektywy tego zagadnienia.
Różnorodność tematów, obejmujących sprawy tak istotne dla samorządów, jak rozwój urbanistyki, finansowanie inwestycji, ochrona środowiska czy walczące z realnymi wyzwaniami przedstawiane scenariusze przedwyborcze, pokazuje, że samorządy stanowią nieodłączną część życia społeczności lokalnych. Działania samorządowców i ich decyzje mają bezpośredni wpływ na jakość życia mieszkańców.
Warto zauważyć, że najważniejszym wskaźnikiem efektywności samorządów pozostają wybory. Oczekiwania mieszkańców, związane z realizacją obietnic wyborczych, kształtują priorytety i plany działań samorządowców. Również omawiane na kongresie zagadnienia finansowe, takie jak wpływ suszy na gospodarkę lokalną, stawiają przed samorządami konkretne wyzwania.
Refleksje z Europejskiego Kongresu Samorządów mogą wskazać, że samorządowcy muszą być elastyczni i gotowi na zmiany, zarówno wynikające z polityki centralnej, jak i te płynące z lokalnych realiów. Transformacja cyfrowa, prezentowana podczas kongresu jako wyzwanie, wymaga od samorządów aktywnego udziału w procesie digitalizacji, by efektywnie odpowiadać na oczekiwania mieszkańców.
W ten sposób zamykamy kolejny rozdział w historii spotkań samorządowców, świadomi, że przyszłość samorządności będzie kształtowana zarówno przez globalne trendy, jak i lokalne działania podejmowane na rzecz dobra wspólnoty.
Urszula Barbara Krawczyk